بررسی اثر کودهای زیستی و شیمیایی بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه دارویی مرزه خوزستانی(satureja khuzistanica jamzad)

سابقه و هدف : مرزه خوزستانی یک گیاه دارویی با ارزش و بومی بوده که در جنوب غرب ایران به صورت وحشی رشد می کنند و غنی از ترکیبات فنولی کارواکرول در اسانس بوده و به همین جهت از فعالیت بیولوژیکی قابل توجهی برخوردار می باشد. مرزه خوزستانی به عنوان گیاه دارویی جدید در ایران مطرح است و تحقیقات اندکی روی این گیاه انجام شده است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی واکنش گیاه دارویی مرزه خوزستانی به کاربرد کود‏های زیستی و شیمیایی انجام شد.مواد و روش ها : آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در شرایط مزرعه در شمال استان خوزستان( اندیمشک) در سال زراعی 92-1391 انجام شد. فاکتور اول شامل کودهای زیستی در چهار سطح(عدم تلقیح، قارچ میکوریزا، مخلوط سه جنس باکتری ازتوباکتر، سودوموناس و آزوسپریلوم، مخلوط قارچ میکوریزا و سه جنس باکتری) و فاکتور دوم شامل کود شیمیایی نیتروژن و فسفر در سه سطح(0، 30-50 و 60-100 کیلوگرم در هکتار n-p) بود. صفات اندازه گیری شده شامل : وزن خشک، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، نسبت برگ به ساقه، درصد و عملکرد اسانس و ترکیبات اسانس بودند. درصد اسانس به روش تقطیر با آب با دستگاه کلونجر، مقدار ترکیبات اسانس با دستگاه کروماتوگرافی گازی(gc) و نوع ترکیبات اسانس با دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی(gc-ms) اندازه گیری شدند. تجزیه و تحلیل داده‏ها با نرم افزار sas(9.1) و مقایسه میانگین تیمارها نیز با آزمون lsd در سطح احتمال 05/0 درصد انجام شد.یافته ها : نتایج نشان داد که اثر کود زیستی، کود شیمیایی و اثر متقابل کود زیستی و شیمیایی بر وزن خشک و عملکرد اسانس مرزه معنی دار گردید ولی بر اجزای اسانس معنی دار نشد. همچنین اثر کود شیمیایی بر درصد اسانس معنی دار بود. تیمار مخلوط قارچ+باکتری دارای بالاترین وزن خشک(4/8 گرم در بوته)و تیمار شاهد (سطح صفر کود شیمیایی + عدم تلقیح) دارای کمترین وزن خشک(05/4 گرم در بوته) بودند. سطح اول کود شیمیایی(30-50 کیلوگرم در هکتار n-p) دارای بالاترین درصد اسانس(58/2 درصد) و عملکرد اسانس(25/0 گرم در بوته) و سطح دوم کود شیمیایی(60-100 کیلوگرم در هکتار n-p) دارای کمترین درصداسانس(76/1درصد)و عملکرد اسانس (1/0 گرم در بوته) بود.نتیجه گیری : به طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که عکس العمل گیاه به کاربرد قارچ میکوریزا مثبت بود و بیشترین وزن خشک بوته در گلدان حاوی تیمار قارچ میکوریزا مشاهده گردید. کاربرد کود شیمیایی n-p تا مقدار 30-50 کیلوگرم در هکتار باعث افزایش درصد اسانس، وزن خشک بوته و در نهایت افزایش عملکرد اسانس شد.